Czarnoksiężnik z Archipelagu, Ursula Le Guin

To jedna z najbardziej znanych książek science-fiction, klasyka gatunku i czołowe osiągnięcie pisarskie Ursuli Le Guin obok "Lewej ręki ciemności". "Czarnoksiężnik z Archipelagu" udowadnia, że s-f, a ściślej rzecz biorąc fantasy jest literaturą par excellance a nie tylko ubogim krewnym klasycznej beletrystyki (sceptykom pod rozwagę poddaję fakt, że książka doczekała się, jeśli dobrze pamiętam recenzji nawet w miesięczniku "Znak" i w "Tygodniku Powszechnym", chociaż nie są to periodyki, w których tego typu literatura cieszy się popularnością). 

Czytelników "Harrego Pottera" J. K. Rowling zapewne uderzy zaskakująca zbieżność głównych motywów opowieści o czarodzieju z Hogwartu i magu z Roke. Jest więc chłopiec, mający w sobie czarodziejskie moce, których jest nieświadomy, a z których zdają sobie sprawę jego nauczyciele. Jest półsierotą, którym opiekuje się ciotka, jest szkoła czarnoksiężników, w której poznaje i przyjaciela i wroga a także walka z cieniem z krainy śmierci. Jak przystało na klasykę opowieści o czarnoksiężnikach tytułowy bohater, jako zadufany w swoje siły i umiejętności uczeń, wypuszcza go na swoją zgubę.

Ale "Czarnoksiężnik ... " nie zawdzięcza swoje sławy powinowactwu z cyklem o Harrym Potterze, a atmosferze w jakiej snuta jest ta opowieść o świecie otoczonym przez morza, o samotnych wyspach, których krajobraz kojarzy się z krajobrazem Irlandii, z rzadka rozrzuconymi nań kamiennymi miastami i ubogimi wsiami, gdzie przybycie gościa napawa lękiem przed obcym i radością z możliwości wysłuchania nowin z szerokiego świata. To świat Ziemiomorza, w którym najważniejsi są ludzie, równie jak ich osady samotni, dla których aktem największego zaufania jest wyjawienie innemu swojego prawdziewego imienia. Poczucie osamotnienia jest w tej książce dojmujące - "(...) tak stoją na wszystkich brzegach (...) żony i siostry żeglarzy patrząc w ślad za mężczyznami wypływającymi w morze, i nie machają ani nie nawołują głośno, lecz w szarych lub brązowych płaszczach z kapturami stoją nieruchomo na brzegu, który widziany z łodzi coraz bardziej maleje, gdy tymczasem połać wody pośrodku rozszerza się coraz bardziej" i sprawiło, że atmosferą emanującą z powieści zachwycony był Stanisław Barańczak (tak, tak ten od tłumaczeń między innymi Szekspira i T. S. Eliota)  tłumaczący ją na prośbę Stanisława Lema.

To w takim świecie żyje Ged przeistaczający się stopniowo z wiejskiego chłopca łaknącego nauki w dufnego w posiadane moce ucznia szkoły magów i wreszcie świadomego, przedwcześnie dojrzałego czarnoksiężnika, który już wie, że "(...) im bardziej rośnie prawdziwa moc człowieka, im bardziej poszerza się jego wiedza, tym bardziej zwęża się jego droga, którą może on kroczyć; aż wreszcie niczego już nie wybiera, lecz czyni tylko i wyłącznie to, co musi czynić ... ". I który musi w końcu zmierzyć się z tym, przed czym uciekał, przed konsekwencjami własnego czynu i w tej konfrontacji "(...) ani nie został pokonany, ani nie zwyciężył lecz nazywając cień swojej śmierci swoim własnym imieniem, uczynił siebie całością; człowiekiem; kimś, kto znając swoje ciało, prawdziwe ja, nie może zostać wykorzystany ani zawładnięty przez żadną inną moc poza sobą, i kto przeżywa dzięki temu swoje życie w imię życia, a nigdy w służbie zniszczenia, cierpienia, nienawiści lub ciemności."

Książka z tych, których się mówi "kultowa", zaskakująca zarówno dla tych, którzy nigdy nie mieli do czynienia z tym gatunkiem literackim bo daleka jest od stereotypów na jego temat, jak i jego czytelników. Rozczarowani będą natomiast ci, którzy spodziewają się mrożących krew walk, kosmicznych pojedynków i tego wszystkiego co cechuje literaturę klasy B.

Na cykl opowieści o "Ziemiomorzu" stworzonym przez Ursulę Le Guin składają się jeszcze, kolejno: "Grobowce Atuanu", "Najdalszy brzeg", "Tehanu" a także "Opowieści z Ziemiomorza" oraz "Inny wiatr", jednak nie ma co ukrywać - mimo, że czas im poświęcony nie będzie zmarnowany to nie dorównują pierwszej części cyklu.