Zawód: fotograf, Chris Niedenthal

Już dzięki tylko jednemu zdjęciu Chris Niedenthal zapisał się w historii polskiej fotografii - mowa oczywiście o słynnym "Czasie Apokalipsy" (ja akurat wolę wersję z kobietą na przystanku, jako bardziej oddającą okoliczności, w jakich fotografia była wykonywana ale zamieszczam też wersję "kanoniczną" z niebieskim fiatem). Ulica Puławska w Warszawie - kino Moskwa, wkrótce po ogłoszeniu stanu wojennego. Kina już nie ma - przed centrum biznesowym, wybudowanym na jego miejscu stoją dwa betonowe lwy (na fotografii widoczny jest jeden) jedyne pamiątki z tamtych czasów. Zdjęcie symbol, chyba każdy je widział niekoniecznie wiedząc kim jest jego autor ale taki jest los fotografów. Zawsze pozostają w cieniu swoich prac, z tego punktu widzenia są artystami drugiej kategorii.

Nie zastanawiałem się więc specjalnie, gdy wpadła mi w ręce autobiografia czy może raczej wspomnienia "Zawód: fotograf" Chrisa Niedenthala. Niestety książka jest dowodem na to, że autor znacznie lepiej włada aparatem fotograficznym niż piórem. Dla jasności - to nie jest zła książka, czyta się ją łatwo ale równie łatwo zapomina. Istnieje niestety rozdźwięk pomiędzy tym, jak przemawiają jego fotografie a tym jak on sam o sobie i o nich pisze. Tak na prawdę nie jest to ani autobiografia w całym tego słowa znaczeniu ani też wspomnienia. To zbiór chronologicznie ułożonych historyjek z życia Niedenthala, począwszy od dzieciństwa poprzez rozkwit kariery przypadający na lata '80-te a skończywszy na rozdziale "genealogicznym".

Styl narracji utrzymany jest w konwencji przyswajalnej nawet dla gimnazjalistów i czasami ma się wrażenie, że to do niech książka jest adresowana, gdy na przykład czyta się wyjaśnia, że droga katowicka to tzw. gierkówka. Autor jest fotografem - reporterem i czuje się to też w tekście, bo ponad 90 "historyjek" podzielonych na rozdziały jest opowieścią o wydarzeniach a nie o ich istocie. Wszystkie opowiedziane są lekkim tonem i koniecznie spuentowane co po jakimś czasie robi wrażenie dosyć drażniącej (przynajmniej mnie) maniery, jeśli nie natręctwa.

Jednak co tam tekst, ważne są przecież fotografie Autora i rzeczywiście jest ich mnóstwo powiedziałbym za dużo, co prawda cesarz Józef II na premierze "Uprowadzenia z seraju" miał powiedzieć Mozartowi - "za dużo nut" ale w przypadku książki Niedenthala można być trochę bardziej konkretnym. Mankamentów jest kilka, pierwsze co rzuca się w oczy to opowieść o zdjęciach, które w książce są niezamieszczone, drugie o co już Autora trudno obwiniać to "zbijanie" kilku zdjęć obok siebie na tej samej stronie. Szkoda, że dotyczy to niestety też zdjęć w jego dorobku ważnych (lata 70-te i 80-te) i to w dodatku tak nieszczęśliwie dobranych, że zlewając się z sobą wszystkie tracą swoją wymowę. 

Ale chyba najgorszym pomysłem było psucie zdjęć poprzez zamieszczanie na nich tekstu, dotyczy to niestety fotografii rozpoznawalnych w dorobku Autora, chciałoby się nawet rzec - kultowych jak, choćby ta zamieszczona poniżej, należąca do moich ulubionych fotografii Niedenthala, mająca charakter satyry choć zrobiona w zupełnie nieśmiesznych okolicznościach bo na Stadionie Dziesięciolecia, w 1976 r. po wiecu "poparcia" będącym reakcją władzy na protesty robotnicze w Radomiu i w Ursusie.   

Cóż niestety nie da się ukryć, że najlepszym sposobem prezentowania fotografii jest klasyczny album - Autor ma już dwa w swoim dorobku "Polska Rzeczpospolita Ludowa. Rekwizyty" oraz "13/12. Polska stanu wojennego". Trochę szkoda bo książka okazało się zmarnowaną okazją - mamy zbiór lekkich anegdotek kończących się happy end'em i okraszonych zdjęciami. Przy takim sposobie eksponowania prac, jaki został przyjęty w "Zawód: fotograf" nie da się w pełni docenić ich rzeczywistej wartości. Okazuje się, że recepta Alicji z Krainy Czarów na dobrą książkę (wspominałem już o niej w poprzednim poście) nie zawsze działa Mimo tych wszystkich zastrzeżeń, nie mam wątpliwości dla każdego kto interesuje się fotografią jest to lektura obowiązkowa.