Zaklęte rewiry, Henryk Worcell

"on chce wiedzieć, co to jest makaron z serem. 
- No i jakoś mu odpowiedział? (...)
- A jakoś tak ... aha: frędzelki z luksusowego ciasta z okruszynami krowiego produktu, czy jakoś inaczej, (...). 
Ja się dziwię (...) że ten gość nie dał ci w mordę za te krowie produkty."

Chociaż jego twórczość jest zebrana w trzech opasłych tomach ("Dzieła Wybrane", 1979), to nie ma co ukrywać, Henryk Worcell jest tak naprawdę autorem jednej i to w dodatku debiutanckiej książki - ale za to jakiej! - "Zaklęte rewiry". Do jej popularyzacji przyczynił się bez wątpienia film w reżyserii Janusza Majewskiego, chociaż odbiega on chwilami daleko od literackiego pierwowzoru i w stosunku do książki

jest zdecydowanie "słodszy" zwłaszcza, jeśli chodzi o przedstawienie postaci głównego bohatera Romana Boryczki, który w książce wcale nie jest taki naiwny, szczery i prostolinijny. Powieść jest zdecydowanie ostrzejsza, do dzisiaj zachowuje świeżość obserwacji społecznych i psychologicznych i wyobrażam sobie, co to musiało się dziać po jej opublikowaniu w przedwojennym "krakówku". Dostaje się bowiem w niej wszystkim; właścicielowi Hotelu Pacyfik (obecny Hotel Grand przy ul. Sławkowskiej 5-7 w Krakowie), kelnerom i gościom bez różnicy, czy to arystokraci, czy Żydzi a wieść gminna głosi, że była to powieść "z kluczem".

"Zaklęte rewiry" są historią kariery, jaką robi chłopiec znikąd, zaczynając od pracy na zmywaku a kończąc na kelnerowaniu we "flagowym" lokalu właściciela i jednym z lepszych w Krakowie, w ostatecznym rozrachunku odrzucając swój awans. Nie była to kariera wyściełana różami - ciężka praca, zazdrość kolegów, chamstwo klientów, zwykła "bezinteresowna" złośliwość, rozpuszczanie plotek, donosicielstwo i lizusostwo, oszukiwanie kogo się da, współpracowników, szefa, klientów - nic dziwnego, że jak mówi kierownik sali: "owszem, godność osobista, honor, ambicja, to bardzo ładne, ale nie dla kelnera." Tu Roman Boryczko dojrzewa i tu pozbywa się złudzeń, przeżywa swój pierwszy zawód miłosny i swoją pierwszą miłość, tu ma przyjaciół i ma wrogów. Wokół pracy obraca się całe jego życie. To co dobre i wartościowe owszem czasami i zdarza się i tam ale ma niewielkie szanse przetrwania. Jak to bywa w niewyszukanym, męskim towarzystwie świat obraca się wokół pijatyk, kart i "wizyt" u prostytutek.

Główny bohater nie jest ani lepszy ani gorszy od swoich kolegów, to co go odróżnia to targające nim niepokoje, które mamy okazję śledzić ale też wiadomo, że nie jest jedynym, rozterki mają dostęp także do innych. Mimo mało budującego obrazu pracowników Hotelu Pacyfik nie ma w powieści bohaterów jednowymiarowych: pozytywnych albo negatywnych, pewnie dlatego, że książka twardo trzyma się realiów a w życiu wiadomo, jako to w życiu, mało kiedy coś jest tylko białe albo tylko czarne.

Zaskakujące, jak niestety, uwaga kierownika sali w kawiarni jest aktualna także i dzisiaj, a zakres profesji nią objętych znacznie się poszerzył od czasu, kiedy książka została po raz pierwszy wydana (1936). Udało się Worcellowi uniknąć taniego moralizatorstwa i tylko czytelnikowi pozostawiona jest ostateczna ocena bohaterów powieści i ich postaw. Trochę szkoda, że Roman Boryczko rzucił swoją pracę ale trudno mieć o to do niego pretensję - jeśli chciał zachować godność nie mógł dłużej pozostawać kelnerem. W życiu prawdziwego Boryczki okazało się jednak, że godność wcale nie zależy od profesji.