Łuk Triumfalny, Erich Maria Remarque

Kiedyś Remarque należał do moich ulubionych pisarzy a jego książki do moich ulubionych powieści. "Na zachodzie bez zmian", "Łuk Triumfalny", "Czarny obelisk", "Czas życia i czas śmierci", "Trzej towarzysze" ... zaczytywałem się nimi permanentnie w szkole. Ale z upływem czasu młodzieńczy entuzjazm coraz bardziej ustępuje sceptycyzmowi, którego ofiarą padł ostatnio "Łuk Triumfalny" i o ile kiedyś byłem oburzony głosami krytyków, twierdzących, że Remarque wielkim pisarzem nie jest, to teraz jednak widzę, że mieli rację, niestety.

Jakżeż dawniej irytowała mnie Madou, która nie mogła dochować wierności Ravicowi i bezduszni, głupi (z wyjątkami) Francuzi żerujący na ludziach, dzięki którym się bogacili. Te wrażenia pozostały ale doszły do nich także kolejne; odkrycie banałów serwowanych co kilka stron z uporem godnym lepszej sprawy, w rodzaju: "Jest się zawsze samotnym i nie jest się nim nigdy", "(...) więcej jest prostytutek wśród kobiet, które nigdy nie spały z mężczyzną, niż wśród tych, które w ten sposób z trudem brną przez życie" czy "Człowiek ma zawsze wielkie zamiary, ale wykonanie szwankuje" albo, "Życie to zbyt wielka rzecz, aby mogło się skończyć, zanim wydamy ostatnie tchnienie.", które wcale nie kończą listy. Do tego pokutujące mity, jak ten na temat wojny domowej w Hiszpanii, w której byli tylko dobrzy republikanie oraz wyłącznie źli frankiści albo ten o człowieku rosyjskim, w którego twarzy obowiązkowo "zamajaczyły nagle stepy, przestrzeń, wiedza i całe doświadczenie świata", dzięki którym zapewne mógł on tak trafnie, już na pierwszy rzut oka, nie zamieniając z nią słowa ocenić miłość Ravica mianem "suka".

Równie prawdziwa jest i burdelmama, oczytana, a jakże, i z którą rozmowa "miała wdzięk, dowcip i lekkość. Cytowała Montaigne'a, Chautabrianda i Voltaire'a" oraz jej pracownice zachowujące się niczym pensjonarki z pensji dla panienek z dobrych domów.

Już tylko jako ciekawostkę dodam, że uważny czytelnik dostrzeże aluzję do "Na zachodzie bez zmian" w postaci Kaczyńskiego i powinien zawrzeć świętym oburzeniem, na stwierdzenie, że najlepsza wódka to nie polska lecz "Łotewska, z Rygi (...)."

W sumie wyszedł z tego tani melodramat w rodzaju "pani zabiła pana, to zbrodnia niesłychana" tylko, że u Remarque'a to pan zabił panią, która miała ten feler, że lubiła urozmaicone życie i nie ulegała przesądom na temat monogamii.  Jeden mężczyzna był u niej "dla szału, gwałtownej miłości albo kariery, a drugi, któremu mówi się, że go się kocha inaczej i głębiej, póki osioł nie uwierzy w to i nie stanie się bezpieczną przystanią między dwoma szałami." Tym osłem miał być główny bohater, który jednak zachował trzeźwy osąd sytuacji, choć w jego przypadku zakrawa to na paradoks. To człowiek niezłomny, wierny swoim zasadom i podchodzący do świata ze sceptycyzmem wynikającym z doświadczenia i który jak na nielegalnego emigranta całkiem nieźle sobie żyje, spędzając czas głównie przy butelce czegoś mocniejszego, pijąc jeśli nie w towarzystwie to samotnie. Gdybym był złośliwy, zapytałbym kiedy on trzeźwiał i o poziom przedwojennej francuskiej chirurgii, skoro ciągle pijąc i tak był lepszy od swoich francuskich kolegów po fachu?

Gdyby Remarque żył możnaby go zapytać - i po cóż było psuć ciekawie zapowiadającą się powieść o nieszczęśliwej miłości z losami  nielegalnych emigrantów z Niemiec w tle? Dzisiaj na to pytanie już nie otrzymamy odpowiedzi, ale i tak, co prawda z tak zwanymi mieszanymi uczuciami, jego książkę mimo wszystko polecam.