Profesor Tutka, Jerzy Szaniawski

Taki wstyd, taki wstyd ... od lat, od kiedy tylko usłyszałem w radio jego "Zegarek" jestem "cichym wielbicielem" twórczości Jerzego Szaniawskiego a dopiero teraz przeczytałem jego "Profesora Tutkę" i to mimo, że stał na półce na wyciągnięcie ręki.

Mogę tylko pocieszać się myślą, że Profesor z pewnością podałby jakiś przykład z własnego życia, który rzuciłby nowe światło na to moje nie znajdujące usprawiedliwienia zaniedbanie bo wiadomo przecież, że "ktokolwiek poruszy jakiś temat, wówczas Profesor Tutka znajdzie jakąś historię ze swojego życia."

Dzisiaj mimo, że Szaniawski należy do najwybitniejszych polskich dramaturgów XX w., jego twórczość, podobnie jak i pamięć o nim, popada jednak w zapomnienie. To gorzka paralela ale trudno jej się ustrzec, zwłaszcza jeśli znajdzie się trochę czasu by odwiedzić jego grób leżący nieopodal Alei Zasłużonych na Powązkach Wojskowych.   

Czemu tak się dzieje? - chyba dlatego, że to twórczość niekrzykliwa i nienachalna, w tym sensie, że niczym nie epatuje czytelnika a po przeczytaniu ostatniego zdania pozostawia go trochę zadumanego i niepewnego, czy nie należałoby jeszcze raz zacząć lektury od początku, bo ma się wrażenie, że obcowało się z czymś, czego do końca tak naprawdę za pierwszym razem się nie ogarnęło i poczucie straty, że umknęło nam coś ważnego.

Bo z opowiadaniami Szaniawskiego jest jak z głębią, o której mówi Profesor w jednej ze swoich historyjek - "Staliśmy przed płótnem malarza z dziewiętnastego wieku, przedstawiającym pejzaż wiejski i kobiety w barwnych strojach, które, powracając z targu, rozzuły się i zakasawszy kiecki, przechodziły w bród rzeczkę.

- Niech co chcą, mówią młodzi malarze - powiedziałem- ten umiał malować.

- Tak - odpowiedział mi sędziwy pan - ale nie ma w tym głębi.

- Gdyby była głębia - zauważyłem - kobiety utonęłyby w rzece." - są proste, dowcipne, lekko ironiczne, niekiedy nieco purenonsensowne i zmuszające do chwili zastanowienia. Mówi o rzeczach z pozoru banalnych w sposób niebanalny. Ma się wrażenie, że owszem, wszystko jest jasne i zrozumiałe a z drugiej ma się poczucie, że jednak nie do końca "nadąża się" za autorem. To trochę tak, jak ze smakowaniem dobrego trunku, od razu wiadomo, że jest doskonały ale żeby w pełni nim się rozkoszować trzeba go ponownie spróbować.

A do tego ten entourage ... refleksyjny, by nie powiedzieć melancholijny jak wówczas gdy Tutka opowiada o tym, czego był świadkiem na małej stacyjce kolejowej - "zbliżyłem się do ubogiego bufetu, za którym siedziała panienka i czytała książkę. Przeprosiłem, że jej przerywam, i zamówiłem szklankę herbaty. Znudzona, senna panienka przyniosła mi ciepłego płynu, który na małych stacyjkach nazywają herbatą. Ten kolor żółtawy, ta gruba zielonkowa szklanka i łyżeczka cynowa jeszcze więcej dodawały wszystkiemu melancholii. Ale taki już jest zwyczaj, że się na stacji kolejowej pije ... Deszcz spływał po szybach, na świecie zimno i ciemno, panienka małomówna, senna, nie interesująca się przybyłym gościem, no i ta herbata w grubej zielonkawej szklance." Któż z nieco bardziej życiowo doświadczonych (czytaj: zaawansowanych wiekowo) blogerów choć raz w życiu nie był na takiej stacyjce, a jakich dzisiaj na próżno szukać, z ich bufetami III, IV a czasami i V kategorii?

Ale ten nastrój jest bardziej zrozumiały, jeśli się weźmie pod uwagę, że słuchaczami Profesora było towarzystwo już z definicji trochę "nieruchawe": sędzia, rejent, doktór (sic!), mecenas i magister farmacji. Pasowali do siebie i myślę, że żałowali gdy Profesor wyjechał i nie mogli usłyszeć już nigdy żadnej z jego opowieści. Wcale się im nie dziwię - ""Styl to człowiek". Panowie! Na świecie jest tylko jeden Profesor Tutka."