Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista. Dariusz Rosiak

Stare powiedzenie mówi, że "mądry Polak po szkodzie" ale to nie porzekadło ma rację lecz Jan Kochanowski, gdy pisał, że "nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą, i po szkodzi głupi" bo nie wytrzymałem. Znowu popełniłem błąd przepłacając w Empiku, ale nie mogłem doczekać się lektury "Wielkiej odmowy", na którą ostrzyłem sobie zęby już od czasu gdy jej zapowiedź zauważyłem na blogu księdza Isakowicza-Zalewskiego, a gdy jeszcze okazało się, że książkę można kupić przez datą "premiery" zapowiedzianą na 23 kwietnia, całkiem "wpadłem". Trudno, bywa, kolejny raz przekonałem się, że nie zawsze warto być w gorącej wodzie kąpanym.

Czemu tak marudzę? Ponieważ w porównaniu z "Człowiekiem o twardym karku" najnowsza książka Dariusza Rosiaka jest rozczarowująca, a przynajmniej mnie rozczarowała, choć zapewne sporo w tym mojej winy, bo kierując się fragmentem poświęconym odmowie przyznania o. Krąpcowi Orderu Orła Białego sądziłem, że to książka poświęcona głównie jemu. Utwierdził mnie w tym także podtytuł, pomimo bowiem tego, że każde z użytych w nim określeń odnosi się do innej osoby, to jednak w jakimś sensie dotyczy też Ojca. Ale tytułowa odmowa dotyczy, jak się okazuje, nie tej kwestii lecz czegoś zupełnie innego, a mianowicie postawy wobec komunistycznej władzy, każda z wybranych przez Autora postaci wybrała inną.

Nawiasem mówiąc na jakiś złośliwy chichot historii zakrawa sytuacja, w której nie przyznano orderu o. Krąpcowi ze względu na jego współpracę z SB podczas gdy nie miano takich skrupułów przyznając order Leszkowi Kołakowskiemu, którego odpowiedzialność i aktywne uczestnictwo w procesie glajszachtowania umysłów i indoktrynacji w najbardziej ponurym okresie panowania komunizmu było powszechnie znane. Dziwne.

W każdym razie nastawiłem się na biografię o. Krąpca, opisaną na tle życia na KUL-u w okresie "komuny", bo zgodnie z redakcyjną notką, to KUL połączył jego oraz Janusza Krupskiego i Edwarda Kotowskiego ale okazuje się, że równie dobrym zwornikiem tych życiorysów mógłby być zapewne i Dworzec Centralny w Warszawie bo zapewne każdy z tej trójki, kiedyś na nim był. Możliwe, że coś mi umknęło ale nie znalazłem miejsca i czasu, w którym ich losy wspólnie zetknęły by się ze sobą, zawsze któregoś z nich brakuje.

Naturalnie każdy z nich na swój sposób jest ciekawą postacią. Na pierwszy plan wysuwa się oczywiście Mieczysław A. Krąpiec, jeden z najwybitniejszych polskich filozofów XX w., stawiany obok E. Gilsona, co w pewnym sensie wyjaśnia brak medialnej popularności, którą cieszył się Leszek Kołakowski a obecnie Zygmunt Bauman. Człowiek o niewątpliwie trudnym charakterze (niewątpliwie smaczkiem jest kwestia jego opinii na temat "Osoby i czynu" Karola Wojtyły, czy ks. Tischnera), niepozbawiony osobistych przywar,  i którego hipoteka obciążona jest współpracą ze służbą bezpieczeństwa PRL. Jednocześnie jako wieloletni rektor KUL, stworzył z niego jedyną "między Łabą a Władywostokiem", w tamtym okresie ostoję wolnej i nieskrępowanej myśli. Jego oczkiem w głowie był oczywiście Wydział Filozofii, który w pobitym polu pozostawiał wówczas wydziały filozoficzne na państwowych uniwersytetach, które w najlepszym razie obrażały inteligencję "rewizjonizmem" ciągle kręcąc się, jak w przerębli, w zaklętym kręgu marksizmu.

Z kolei Janusz Krupski był absolwentem historii na KUL i działaczem niepodległościowym, w okresie na długo przed wybuchem Solidarności, który nie dopuścił do powstania SZSP na KUL-u, przeciwstawiając się o. Krąpcowi, przeżył zamach na swoje życie dokonany m.in. przez Grzegorza Piotrowskiego. Po 1989 r. zajmował drugorzędne stanowiska w instytucjach centralnych albo pierwszorzędne tyle, że w drugorzędnych instytucjach. Zginął w katastrofie smoleńskiej.

Wreszcie Edward Kotowski, funkcjonariusz SB, który zajmował się inwigilacją Kościoła, w książce pozujący na człowieka renesansu i apolitycznego pragmatyka, szarą eminencję kształtującą sytuację Kościoła w okresie PRL-u i który chce mieć teraz swoje pięć minut.

Opowieść o nich nie układa się we wspólną całość, za wyjątkiem chyba jednej czy dwóch sytuacji ich losy się nie przecinają ani nie zazębiają. Takie wrażenie sprawia przede wszystkim zwłaszcza opowieść o Kotowskim, i ma się wrażenie, że został wybrany przez Autora na jednego z bohaterów jego książki trochę jakby w "zastępstwie", ponieważ człowiek, który "prowadził" o. Krąpca nie był zainteresowany ujawnieniem tego co wie. Na dodatek to czego czytelnik dowiaduje się z książki o Ojcu w pewnej części jest powtórzeniem tego co zostało przedstawione już w książce o księdzu Waszkinelu. Czytelnik, który chciałbym dowiedzieć się jak wyglądało życie i atmosfera na KUL-u, który wg Dariusza Rosiaka miał łączyć jego bohaterów poczuć się zawiedziony. Ja poczułem. Mówiąc szczerze, moim zdaniem, gdyby zamiast duserów Edwarda Kotowskiego, Autor więcej miejsca poświęcił o. Krąpcowi i KUL-owi wyszłoby to z korzyścią dla książki i czytelników. Ale stało się. Szkoda.